دوحکایت ازبوستان

حکایت در معنی عزت نفس مردان

سگی پای صحرا نشینی گزید		به خشمی که زهرش ز دندان چکید
شب از درد بیچاره خوابش نبرد		به خیل اندرش دختری بود خرد
پدر را جفا کرد و تندی نمود		که آخر تو را نیز دندان نبود؟
پس از گریه مرد پراگنده روز		بخندید کای مامک دلفروز
مرا گر چه هم سلطنت بود و بیش		دریغ آمدم کام و دندان خویش
محال است اگر تیغ بر سر خورم		که دندان به پای سگ اندر برم
توان کرد با ناکسان بدرگی		ولیکن نیاید ز مردم سگی

حکایت خواجه نیکوکار و بنده نافرمان

بزرگی هنرمند آفاق بود		غلامش نکوهیده اخلاق بود
از این خفرقی موی کالیده‌ای		بدی، سر که در روی مالیده‌ای
چو ثعبانش آلوده دندان به زهر		گرو برده از زشت رویان شهر
مدامش به روی آب چشم سبل		دویدی ز بوی پیاز بغل
گره وقت پختن بر ابرو زدی		چو پختند با خواجه زانو زدی
دمادم به نان خوردنش هم نشست		وگر مردی آبش ندادی به دست
نه گفت اندر او کار کردی نه چوب		شب و روز از او خانه در کند و کوب
گهی خار و خس در ره انداختی		گهی ماکیان در چه انداختی
ز سیماش وحشت فراز آمدی		نرفتی به کاری که باز آمدی
کسی گفت از این بنده‌ی بد خصال		چه خواهی؟ ادب ، یا هنر، یا جمال؟
نیرزد وجودی بدین ناخوشی		که جورش پسندی و بارش کشی
منت بنده‌ای خوب و نیکو سیر		بدست آرم، این را به نخاس بر
وگر یک پشیز آورد سر مپیچ		گران است اگر راست خواهی به هیچ
شنید این سخن مرد نیکو نهاد		بخندید کای یار فرخ نژاد
به دست این پسر طبع و خویش ولیک		مرا زو طبیعت شود خوی نیک
چو زو کرده باشم تحمل بسی		توانم جفا بردن از هر کسی
تحمل چو زهرت نماید نخست		ولی شهد گردد چو در طبع رست